Rijkdom in beweging: Onderzoek van CPB augustus 2024

Bron: CPB-publicatie augustus 2024 “De lange weg naar de top: vermogensmobiliteit in Nederland”

In dit onderzoek van het CPB staat vermogensmobiliteit centraal: blijven mensen langdurig op dezelfde plek in de vermogensrangschikking of zijn er veel verschuivingen? En welke factoren dragen eraan bij dat mensen in de top komen en blijven.

Vermogensgroepen in Nederland

De onderstaande tabel geeft een overzicht van de vermogensniveaus die nodig zijn om tot verschillende vermogensgroepen in Nederland te behoren.

Vermogensgroep	Benodigd vermogen	Opmerkingen
Mediaan vermogen	€135.000	Inclusief waarde eigen woning minus hypotheekschulden
Top 10%	Minimaal €950.000	Gemiddeld vermogen van €1,1 miljoen per huishouden
Top 1%	Minstens €3,9 miljoen	Vaak opgebouwd door succesvolle bedrijven of investeringen
Top 0,1%	€15,9 miljoen	Meestal bereikt door slimme investeringen en bezit van aandelen
Top 0,01%	Ongeveer €62 miljoen	Hoogste vermogensgroep, vaak via substantiële aandelenbezit

Vermogensongelijkheid en -mobiliteit in Nederland

Tussen 2006 en 2022 zijn de vermogens van huishoudens sterk toegenomen, maar de vermogensongelijkheid is per saldo nauwelijks veranderd. Dit komt door twee tegengestelde trends: stijgende huizenprijzen voor de middengroepen en een toename van de winsten en aanmerkelijkbelangvermogens (belangrijke aandelen in bedrijven) van de rijkste huishoudens.

De vermogensmobiliteit, oftewel het vermogen om te stijgen of dalen binnen de vermogensrangschikking, blijkt laag te zijn, vooral voor de rijkste groepen. Het vermogen aan de top blijft dus grotendeels binnen dezelfde groep mensen.

Het belang van aanmerkelijk belang vermogen

Een belangrijk inzicht uit het onderzoek is dat het steeds lastiger wordt voor huishoudens om tot de top van de vermogensrangschikking door te dringen. In 2022 bestond de top 1% van vermogende huishoudens vooral uit mensen die in 2006 al dicht bij de top zaten.

Een cruciale factor hierbij is het aanmerkelijkbelangvermogen. Dit is het vermogen dat bestaat uit aandelen in een bedrijf waarvan iemand minstens 5% van de aandelen bezit. Vaak gaat het om mensen die eigenaar zijn van hun eigen bedrijf.

Voor de rijkste 0,01% van huishoudens bestaat maar liefst 75% van hun totale vermogen uit dit soort aandelen. Deze groep bestaat voornamelijk uit directeur-grootaandeelhouders (DGA’s), die veel vermogen hebben opgebouwd via hun succesvolle ondernemingen.

Beperkte mobiliteit en oorzaken van succes

De meeste mensen die eenmaal in de top 10% van de rijkste huishoudens zitten, blijven daar ook op de lange termijn. Twee derde van deze groep behoudt hun positie. Bij de top 1% is de stabiliteit nog groter: slechts 6% van de mensen die in 2006 tot deze groep behoorden, zijn in 2022 gezakt naar een positie buiten de top 10%.

Een belangrijke reden voor het behoud van deze vermogensposities is de opbouw van vermogen via succesvolle ondernemingen, vaak gecombineerd met een hoog inkomen of het ontvangen van een grote erfenis. Ook migratie speelt een rol, omdat er meer vermogende mensen naar Nederland zijn gekomen dan zijn vertrokken.

Conclusie

De publicatie van het CPB laat zien dat vermogensmobiliteit in Nederland beperkt is, vooral aan de top van de rangschikking. Het vermogen om te stijgen binnen deze groepen hangt sterk af van ondernemerschap, inkomen en erfenissen, terwijl het behouden van een positie aan de top vaak te maken heeft met de omvang van het aanmerkelijk belang vermogen.

Hoewel de huizenprijzen voor de middenklasse zijn gestegen, blijft het voor de meeste huishoudens lastig om op eigen kracht de top van de vermogensladder te bereiken.